1 გავრცელება
2 მიზეზები
3 კლინიკური ფობიები
3.1 მკურნალობა
fobia (berZnulad ,,fobos” _ SiSi) _ raime situaciis, obieqtis saqmianobisa an adamianis (an cxovelis) mimarT SiSis akviatebuli gancdebi, romlebic adamians srulfasovani cxovrebis saSualebas ar aZlevs .fobiebi SiSiT gamowveuli darRvevebis yvelaze xSiri formaa, SiSi ki erT-erTi yvelaze Zlieri adamianuri emociaa, romelic ukavSirdeba TviTgadarCenisa da usafrTxoebis survils.
sityva ,,fobia” SeiZleba aRniSnavdes SiSisagan gansxvavebul garemoebebsac.
magaliTad, hidrofobia wylis SiSs niSnavs, magrad SeiZleba is im SemTxvevaSic gamoiyenebodes,rodesac qimiuri SenaerTi ar ixsneba wyalSi. Sesabamisad sityva fotofobia SeiZleba gamoiyenebodes fizikuri ukmayofilebis aRsaniSnavad da ara aucileblad sinaTlis SiSis gansasazRvrad.
Cndeba kiTxva, rogoria fobiaTa warmomavloba da rogor SeiZleba gaxdes igi Cveni gonebis mpyrobeli? sazogadod aRiarebulia, rom fobiebs ganapirobeben garegani movelenebi da Sinagani mimaTebebi ama Tu im movlenebsa Tu sagnebTan. cnobil eqsperimentSi martin zelinganma yvavilebisa da gvelebis fobiebis dadgenis klasikuri meTodi gamoiyena. eqsperimentis Sedegma aCvena, rom gvelis suraTis xilva gacilebiT ufro advilad iwvevda uaryofiT gancdas, vidre yvavilis, amitomac, mecnieri mivida daskvnamde, rom zogierT obieqtSi imTaviTve igulisxmeba genetikuri winaswari ganwyoba, rac SiSTan igivdeba. zogierTi specipikuri fobia SeiZleba saTaves iRebdes gamomwvevi movlenebidan warsulSi, tramvatuli gamocdilebis Sedegad. aRiarebulia, rom memkvidreoba, genetika, da tvinis emociuri wyoba cxovrebiseul emociebTan erTad, mniSvnelovan rols asrulebs SiSiT gamowveuli darRvevebisa da fobiebis ganviTarebaSi.
SiSis grZnoba nacnobia yvela normaluri adamianisaTvis. eqimTa erTi nawili miiCnevs, rom arsebobs fobiaTa 250 forma, xolo meoreni ki maT ricxvs 450-mde zrdian. sinamdvileSi fobia qveyanaze SeiZleba iyos imdeni, ramdeni adamiani, movlena da saganicaa. cnobilia fobiebis 3 tipi: ubralo, socialuri da agorofobiebi. is cvlilebebi, romlebic dakavSirebulia mxolod erTi movlenis da obieqtis mimarT aRmocenebul SiSTan, iTvleba martivad anu ubralod. rogorc wesi, am fobiiT Sepyrobili pacientebi eqims mimarTaven mxolod im SemTxvevaSi, rodesac irRveva maTi cxovrebis ritmi. magaliTad, Tu Jurnalists aqvs TviTmfrinaviT mogzaurobis SiSi, TveSi ramdenjerme uxdeba frena da igi ver moeria am problemas, profesiulad gamousadegari gaxdeba.
fobiebidan yvelaze ufro gavrcelebuli formaa agorofobia, rac aRniSnavs SiSs didi sivrceebis, farTobebis mimarT. es termini dRes moicavs ufro farTo simptomebs, masSi Sedis aseve SiSi Caketili sivrcis mimarT da saxlidan gasvlis SiSi. Tu amas Tan daerTo sikvdilis panikuri SiSi, saWiroa mivmarTod fsiqologs.
Zalze mniSvnelovania e.w. socialuri fobiebi, romlebic agorofobiisagan gansxvavebiT Tavs iCens adreul asakSi, mozardebSi ki cnobilia e.w. saskolo fobiiT. amiT Sepyrobils ar SeuZlia gaicnos xalxi da hqondes maTTan urTierToba. rogorc wesi, aseTi bavSvebi bejiTi, mowesrigebulni da Wkvianebi arian, magram aqvT gakveTilis moyolisa da dafasTan gasvlis SiSi. aseT bavSvebTan pedagogebisa da mSoblebis araswor midgomas mivyavarT iqamde, rom mowifulobis asakSi Civilebi Rrmavdeba. isini uars amboben ojaxis Seqmnaze da yalibdebian martosul, niWier, Tumca arasakmarisad ganaTlebul pirovnebebad. am SemTxvevaSi mSoblebis erTaderTi danaSauli is aris, rom ar waiyvanes bavSvi fsiqologTan.
arsebobs fobiebis sxva saxeobebic. isteriofobiebi uviTardebaT Zlier emociur adamianebs sxvadasxva mizeziT, esaa garkveuli provocirebuli fsiqogenuri niSnebi. rogorc praqtikam gviCvena, am SemTxvevaSi ar aris aucilebeli eqimis Careva, radgan SiSi TavisiT gaqreba, Tumca sul sxvaa, Tu es SiSi xels uSlis adamians normaluri cxovrebis gagrZelebaSi, maSin auculebelia eqimis Careva. xSirad gvaqvs saqme disofobiasTanac- SiSi garkveul nivTierebebTan Sexebisa.
fobiis obieqtebi SeiZleba iyos basri sagnebi,aseve mikrobebi, virusebi, rogorc cnobilia am fobiiT daavadebuli iyo cnobili rusi poeti vladimer maiakovski da maikl jeqsoni.
arsebobs amgvari SiSebic, rogoricaa, peplebis, qaTmebis, meduzebis da sxva amgvari ucnauri SiSebi.fobiebi pirobiTad iyofa or saxed: 1.usafrTxo; 2. safrTxis Semcveli. arsebobs uamravi ucnauri fobia: neofobia (yvelaferi axlis SiSi), nefofobia (Rrublebis SiSi), krifobia (sicivisa da yinvis SiSi), kosmofobia (kosmosuri SiSi), selenofobia (mTvaris SiSi), talasofobia (zRvisa da okeaneebis SiSi), ombrofobia (wvimis SiSi), sciopofobia (Crdilebis SiSi), qionofobia (Tovlis SiSi), gamofobia (qorwinebis SiSi), merintofobia (gakoWvis SiSi), ponogofobia (daxrCobis SiSi), dendrofobia (xeebis SiSi), mikofobia (sokoebis SiSi), antrofobia (yvavilebis SiSi), olfaktofobia (sunebis SiSi), skiptofobia (gamWoli mzeris SiSi), afenfosmofobia (Sexebis SiSi), virginitifobia (gaupatiurebis SiSi), dagerofobia (fotografiis SiSi). msoflio statistikiT irkveva yvelaze gavrcelebuli icnauri fobiebis aTeuli:
sityva ,,fobia” SeiZleba aRniSnavdes SiSisagan gansxvavebul garemoebebsac.
magaliTad, hidrofobia wylis SiSs niSnavs, magrad SeiZleba is im SemTxvevaSic gamoiyenebodes,rodesac qimiuri SenaerTi ar ixsneba wyalSi. Sesabamisad sityva fotofobia SeiZleba gamoiyenebodes fizikuri ukmayofilebis aRsaniSnavad da ara aucileblad sinaTlis SiSis gansasazRvrad.
Cndeba kiTxva, rogoria fobiaTa warmomavloba da rogor SeiZleba gaxdes igi Cveni gonebis mpyrobeli? sazogadod aRiarebulia, rom fobiebs ganapirobeben garegani movelenebi da Sinagani mimaTebebi ama Tu im movlenebsa Tu sagnebTan. cnobil eqsperimentSi martin zelinganma yvavilebisa da gvelebis fobiebis dadgenis klasikuri meTodi gamoiyena. eqsperimentis Sedegma aCvena, rom gvelis suraTis xilva gacilebiT ufro advilad iwvevda uaryofiT gancdas, vidre yvavilis, amitomac, mecnieri mivida daskvnamde, rom zogierT obieqtSi imTaviTve igulisxmeba genetikuri winaswari ganwyoba, rac SiSTan igivdeba. zogierTi specipikuri fobia SeiZleba saTaves iRebdes gamomwvevi movlenebidan warsulSi, tramvatuli gamocdilebis Sedegad. aRiarebulia, rom memkvidreoba, genetika, da tvinis emociuri wyoba cxovrebiseul emociebTan erTad, mniSvnelovan rols asrulebs SiSiT gamowveuli darRvevebisa da fobiebis ganviTarebaSi.
SiSis grZnoba nacnobia yvela normaluri adamianisaTvis. eqimTa erTi nawili miiCnevs, rom arsebobs fobiaTa 250 forma, xolo meoreni ki maT ricxvs 450-mde zrdian. sinamdvileSi fobia qveyanaze SeiZleba iyos imdeni, ramdeni adamiani, movlena da saganicaa. cnobilia fobiebis 3 tipi: ubralo, socialuri da agorofobiebi. is cvlilebebi, romlebic dakavSirebulia mxolod erTi movlenis da obieqtis mimarT aRmocenebul SiSTan, iTvleba martivad anu ubralod. rogorc wesi, am fobiiT Sepyrobili pacientebi eqims mimarTaven mxolod im SemTxvevaSi, rodesac irRveva maTi cxovrebis ritmi. magaliTad, Tu Jurnalists aqvs TviTmfrinaviT mogzaurobis SiSi, TveSi ramdenjerme uxdeba frena da igi ver moeria am problemas, profesiulad gamousadegari gaxdeba.
fobiebidan yvelaze ufro gavrcelebuli formaa agorofobia, rac aRniSnavs SiSs didi sivrceebis, farTobebis mimarT. es termini dRes moicavs ufro farTo simptomebs, masSi Sedis aseve SiSi Caketili sivrcis mimarT da saxlidan gasvlis SiSi. Tu amas Tan daerTo sikvdilis panikuri SiSi, saWiroa mivmarTod fsiqologs.
Zalze mniSvnelovania e.w. socialuri fobiebi, romlebic agorofobiisagan gansxvavebiT Tavs iCens adreul asakSi, mozardebSi ki cnobilia e.w. saskolo fobiiT. amiT Sepyrobils ar SeuZlia gaicnos xalxi da hqondes maTTan urTierToba. rogorc wesi, aseTi bavSvebi bejiTi, mowesrigebulni da Wkvianebi arian, magram aqvT gakveTilis moyolisa da dafasTan gasvlis SiSi. aseT bavSvebTan pedagogebisa da mSoblebis araswor midgomas mivyavarT iqamde, rom mowifulobis asakSi Civilebi Rrmavdeba. isini uars amboben ojaxis Seqmnaze da yalibdebian martosul, niWier, Tumca arasakmarisad ganaTlebul pirovnebebad. am SemTxvevaSi mSoblebis erTaderTi danaSauli is aris, rom ar waiyvanes bavSvi fsiqologTan.
arsebobs fobiebis sxva saxeobebic. isteriofobiebi uviTardebaT Zlier emociur adamianebs sxvadasxva mizeziT, esaa garkveuli provocirebuli fsiqogenuri niSnebi. rogorc praqtikam gviCvena, am SemTxvevaSi ar aris aucilebeli eqimis Careva, radgan SiSi TavisiT gaqreba, Tumca sul sxvaa, Tu es SiSi xels uSlis adamians normaluri cxovrebis gagrZelebaSi, maSin auculebelia eqimis Careva. xSirad gvaqvs saqme disofobiasTanac- SiSi garkveul nivTierebebTan Sexebisa.
fobiis obieqtebi SeiZleba iyos basri sagnebi,aseve mikrobebi, virusebi, rogorc cnobilia am fobiiT daavadebuli iyo cnobili rusi poeti vladimer maiakovski da maikl jeqsoni.
arsebobs amgvari SiSebic, rogoricaa, peplebis, qaTmebis, meduzebis da sxva amgvari ucnauri SiSebi.fobiebi pirobiTad iyofa or saxed: 1.usafrTxo; 2. safrTxis Semcveli. arsebobs uamravi ucnauri fobia: neofobia (yvelaferi axlis SiSi), nefofobia (Rrublebis SiSi), krifobia (sicivisa da yinvis SiSi), kosmofobia (kosmosuri SiSi), selenofobia (mTvaris SiSi), talasofobia (zRvisa da okeaneebis SiSi), ombrofobia (wvimis SiSi), sciopofobia (Crdilebis SiSi), qionofobia (Tovlis SiSi), gamofobia (qorwinebis SiSi), merintofobia (gakoWvis SiSi), ponogofobia (daxrCobis SiSi), dendrofobia (xeebis SiSi), mikofobia (sokoebis SiSi), antrofobia (yvavilebis SiSi), olfaktofobia (sunebis SiSi), skiptofobia (gamWoli mzeris SiSi), afenfosmofobia (Sexebis SiSi), virginitifobia (gaupatiurebis SiSi), dagerofobia (fotografiis SiSi). msoflio statistikiT irkveva yvelaze gavrcelebuli icnauri fobiebis aTeuli:
1. monofobia _sakuTari Tavis SiSi, es albaT yvelaze uaresia fobiebs Soris. amis saxesxvaobaT SeiZleba CaiTvalos sakuTar TavTan marto darCenis SiSi, Tumca am fobiis speqtri gacilebiT farToa. am fobiis yvelaze cudi simptomi isaa, rom visac sWirs kargavs sakuTari Tavis ndobas. misTvis Znelia gaerkves sadaa realoba, radgan fiqrobs, rom sakuTari sxeuli SeiZleba mas atyuebdes.
2. fobiafobia _SiSis SiSi, roca adamians aqvs sulieri kompleqsi imisa, rom SeiZleba raRacis eSinodes. ,,SiSis monoba SiSis yvelaze saSiSi formaa”,_ werda bernard Sou (mwerali).
3. qoulrofobia _klounebis SiSi, es sakmaod gavrcelebuli fobiaa aSS-Si.
4. tetrafobia _ 4-is SiSi, es SiSi gavrcelebulia aRmosavlur qveynebSi,mizezi
ki amisa gaxlavT is, rom sityva ,,sikvdili” da ,,SiSi” omonimebia Cinursa da kidev ramdenime aziur enaSi,realurad ki esa sikvdilis SiSia.
ki amisa gaxlavT is, rom sityva ,,sikvdili” da ,,SiSi” omonimebia Cinursa da kidev ramdenime aziur enaSi,realurad ki esa sikvdilis SiSia.
5. fagofobia _ gadaylapvis SiSi.xalxs, romelTac fagofobia sWirT, xSirad wylis dalevis Sedegad SeiZleba Seteva daemarToT, an Tundac daixrCon, Tumca amis mizezi sulac ar iqneba fizikuri, maTi goneba aiZulebs maT wylis daleva daxrCobad aqcion.
6. ginofobia _ qalebis SiSi, es SiSi gamowveuli miTiuri mebrZoli qalebisa da alqajebis mier.
7. gefirofobia _ xidebis SiSi. fobiebis umetesoba, xSirad sxva, ufro Cveulebriv SiSebs ukavSirdeba, ai magaliTad, gefirofobia anu xidebis SiSi miuTiTebs, rom adamians simaRlis da gaxsnili sivrcis SiSi aqvs.
8. albutofobia_ abazanis miRebis SiSi,rac umetesad bavSvobis droindel fsiqologiur tramvasTan aris dakavSirebuli.
9. emetofobia _ gulisrevis SiSi, es ufro met adamians exeba vidre Tqven warmogidgeniaT da xSirad maT amis gamo janmrTelobasTan dakavSirebuli problemebi eqmnebaT, zogi maTgani sakvebis miRebazec ki ambobs uars xandaxan.
10. nomofobia _ mobiluris arqonis SiSi. erTi SexedviT SeiZleba es sisuleled mogeCvenoT, magram did britaneTSi Catarebulma gamokiTxvam aCvena, rom mosaxleobis 53% -s, romelic mobiluriT sargeblobs, ucnaur, arasasiamovno grZnobas ganicdis, ase vTqvaT SiSs, roca isini momsaxurebis zonidan gadian.
garda zemoT Tqmuli fobiebisa arsebobs kidev tipuri mamakacuri, qaluri da bavSvebisaTvis damaxasiaTebeli fobiebi. magalaTad wminda mamakacur fobiebad moiazreba: 1. venustrofobia (anu kaliginefobia) _ SiSi lamazi qalebis mimarT.
simptomebi Tavs iCens maSin, roca mamakaci xvdeba lamaz qals, xolo Tu iZulebulia masTan kontaqti daamyaros, SeiZleba, gonebac ki dakargos, amitom misgan ukanmouxedavad garbis.
2. intimofobia _ intimuri siaxlovis SiSi qalTan, romelic seriozulad da mTeli arsebiT uyvars.intimofobia, arc Tu iSviaTad, seriozul fsiqoseqsualur paTologiaSi gadais.
3.gamofobia _ qorwinebis SiSi. sinamdvileSi am fibiiT mamakacTa umniSvnelo procenti itanjeba, magram didi nawili gamofobiis niRabs efareba da mas Tavis sasargeblod iyenebs.
4. penterafobia _ sidedris SiSi. gagecinebaT, magram aseTi fobia namdvilad arsebobs. mZime da ucnauri SemTxvevaa, magram am fobias fsiqologiaSi aucileblad cnoben.
Tanamedrove kvlevebi da statistika gvarwmunebs, rom mamakacebs yvelaze metad aSinebT xelmocarulobis SiSi, profesiaSi, sarecelze da zogadad cxovrebaSi.
qalTa mTavari fobiebia: martod darCena, Svilis dakargva, Tagvebis, virTxebisa da gvelebis SiSi. bavSvebs eSiniaT: sibnelis, saSiSi sizmrebis, dasjis da sxva aseTis, bevri maTgani Sepyrobilia AerofobiiT _ TviTmfrinaviT mgzavrobvis SiSiT. analogiuria statistika Cem mier Catarebul gamokiTxvaSi qalebsa da bavSvebs Soris.
sainteresoa is faqti, rom msoflio statistikaSi da Cem mier Catarebul gamokiTxvaSic aRsaniSnavia sikvdilisa da RmerTis SiSiT SepyrobilTa ricxvi.
yvelaze didi maxasiaTebeli sikvdilTan damokidebulebaSi aris SiSis grZnoba.
miwier gancdaTa Soris yvelaze saSineli sikvdilis SiSis grZnobaa, misi atana ufro mZimea, vidre siRaribe, avadmyofoba da sxva. samyaro, romelSic arsebobs Cveni fsiqika samganzomilebiania, adamianSi aris nivTieric, astraluric da mentaluric. haidegeris mixedviT adamiani sikvdilTan damokidebulebaSi ganicdis orgvar Sexamebas _ SiSs da Zrwolas. Haidegeris, cnobili fsiqologisa da fsiqiatris azriT, adamiani unda gamoeyos sikvdilis SiSiT aRvsil sazogadoebriv gancdas da unda ganaxorcielos simamacis aqti, radgan mis bunebas mudam aqvs swrafva Tavisuflebis gancdis da zedmeti emociebis gareSe unda Sexvdes sikvdils. es Cveni azriT iqneba fiqri RmerTze da miwier codvebze.
SiSi da imedi erTad arseboben, ar arsebobs maTi ganusazRvreli batonoba erTmaneTze, isini yovelTvis erTmaneTs avseben, saWiroa mxolod is, rom maT Soris arsebobdes wonasworoba da am wonasworobaze yovelTvis mets iwonides imedi. sikvdilis mosalodneli SiSi Semzaravia, magram ufro saSineli iqneboda imaze fiqri, rom Cven arasdros movkvdebiT, sikvdilTan uazro mtrobasa da siZulvils, masze zomieri mSvidi fiqri sjobia, vidre ukugdeba ciolkovski Tvlida, rom sikvdilis SiSis ganadgureba mxolod bunebis SecnobiT SeiZleba.
adamiani ver miaRwevs umaRles Tavisuflebas, Tu man ar gadalaxa sikvdilis SiSi, ubralod adamianma mSvidad unda Caxedos sikvdils TvalebSi, radgan masze damfrTxali fiqri ufro uaresia, vidre TviT sikvdili.
yovelTvis miiCneoda, rom bunebaSi ar arsebobs absoluturad uSiSari da amavdroulad fsiqikurad jansaRi adamiani. ubralod erTni swrafad axerxeben moerion silmokleobas da kritikul situaciaSi swrafad pouloben gamosavals.
SemCneuli iyo agreTve, rom simSvidis SenarCunebas eqstremalur garemoebaSi is adamianebi axerxeben, romlebic TavisgadarCenaze ki ar fiqroben, aramed zrunaven sxvebze, garSemomyofTa sicocxleze. aseTi adamianebi ki kacobriobis sul 10-20%-ia.
simamacis gamovlinebasTan dakavSirebuli SiSis gadalaxvis garda arsebobda sxvadasxva fobiebi, romlebsac TviT umamacesni atarebdnen.
petre I erTdroulad ramdenime fobiiT iyo Sepyrobili, erT-erTi maTgania ekofobia _ didi nagebobebisa da maRali Weris SiSi .amis gamo mis sacxovrebelSi specialurad ordonian Wers akeTebinebda, riTac sivrces amcirebda. napoleon bonapartes, safrangeTis imperatorsa da SearaRebuli jarebis liders, TeTri cxenebisa da katebis SiSi awuxebda. amis gamo mis TavlaSi TiTqmis verasdros SexvdebodiT TeTr cxens. napoleoni katebis SiSis mxriv gamonaklisi ar iyo. amave fobiiT iyo Sepyrobili: hitleri, musolini da iulius keisaric ki. rogorc vxedavT, aris am cxovelSi raRac iseTi mistiuri, rasac diqtatorebi da boroti geniebi ver eguebian. nikoloz gogols mudmivad awamebda cocxlad damarxvis SiSi. imave fobia awuxebda jorj vaSingtonsac. sikvdilis win man daibara garSemomyofni da pirobac CamoarTva, rom rodesac gardaicvleboda misi cxedari ori dRis ganmavlobaSi gareT daetovebinaT, raTa bolomde darwmunebuliyvnen mis gardacvalebaSi.
msaxiobi hovard hiuzi Sepyrobili iyo patofobiiT _ avad gaxdomis SiSiT da xandaxan saaTSi ramdenjerme izomavda temperaturas, wnevas da uamrav wamals ylapavda.
vudi aleni, yvelasaTvis cnobili reJisori, Zalian bevri fobiis matarebeli aRmoCnda.aqvs SedarebiT normaluri da gavrcelebuli fobiebi rogoricaa: simaRlis SiSi, daxuruli sivrcis SiSi, mwerebis SiSi da a.S. aseve aqvs ucnauri fobiebi: naTeli ferebis SiSi, cxovelebis SiSi, aseve eSinia liftis, araqisis karaqis sasaze mikrobis da a.S.
riCard niqsons, aSS-s 34-e prezidents, saocari SiSi hqonda saavadmyofoebis, Tumca mainc moaxerxa misi gadalaxva. roca janmrTelobis problema Seeqmna daarwmunes, rom Tu ar wavidoda aucileblad gardaicvleboda.
zigmud froidi _udidesi fsiqoanalitikosi, fsiqiatri, romelmac uamravi msoflio donis naSromi Seqmna. Tqven warmoidgineT ,,fsiqologiis mamasac” ki hqonda fobiebi da Tan sakmaod ucnauri: tyviisa da gvimrebis. Tu, saidan Camouyalibda mas aseTi saxis SiSebi Zneli gasarkvevia, magram misi nacnobebi da axlobebi yovelTvis aRniSnavdnen, rom igi arasodes ar miirTmevda gvimras.
nikola tesla, romelsac udidesi wvlili miuZRvis eleqtormagnitizmisa da eloqtroobis ganviTarebaSi, ver itanda mikrobebs, ris gamoc igi yovelTvis cdilobda Tavi aeridebina xelis CamorTmevas da dReSi uamravjer ibanda xelebs.
misi meore ucnauri fobia gaxldaT Zvirfasi samkaulebis SiSi, igi gansakuTrebiT ver itanda margalits.
cnobili rusi poeti vladimer maiakovskis hqonda disofobia _ SiSi garkveul nivTebTan Sexebisa da es misi axloblebisa da ojaxiswevrebisaTvisac Semawuxebeli iyo (igulisxmeba basri sagnebi).
sainteresoa albaT rogor SeiZleba fobiebisagan Tavis daRweva. socio da agorofobiebiT Sepyrobilni xSirad mimarTaven TviTmkurnalobas, cdiloben sakuTari ZaliT moerion problemas, rac fsiqologTa azriT kategoriulad akrZalulia. isisni Tvlian, rom aucilebelia eqimTan viziti, radgan rac ufro xangrZlivad avadmyofobs adamiani da ar iRebs Sesabamis daxmarebas, miT naklebia misi gamojanmrTelebis Sansi. medikamentebTan erTad efeqturia garkveuli mizanmimarTuli meTodebi. gTavazobT ramdenime meTods SiSis dasaZlevad:
1.SecvaleT uaryofiti fiqrebi dadebiTiT. ecadeT gadaerTod ufro siamovnebaze; 2. SexedeT SiSs pirdapir TvalebSi. davuSvaT, rom Tqveni fobiaa oboba. Tavdapirvelad sxva adamianis TandaswrebiT uyureT daxatul obobas TvalebSi, amis gadalaxvis Semdeg mieCveT ukve mkvdari obobis yurebas, Semdeg _ cocxalis yurebasac. amis mere ki ukve xelSic daiWireT; 3. SeecadeT Tqveni SiSi qulebiT gazomoT 0-dan 10-mde. aRmoaCenT, rom misi simwvave ar aris mdgradi. aRwereT da daafiqsireT is fiqrebi da moqmedebebi, romlebmac Seuwyo xeli qulebis momatebas da daklebas; 4. SeecadeT ,,vardisferi” saTvaliT uyuroT; 5. moerideT konfliqts da konfliqtur situaciebs; 6. maqsimalurad dawviT gamoyofili adrenalini, romelic SiSis Setevis dros organizmSi Warbi raodenobiT gamomuSavdeba, am dros nu ecdebiT mSvidad yofnas, modunebas, piriqiT, imoZraveT, SeasruleT fizikuri varjiSebi, raTa am gziT moxdes gamoyofili adrenalinis dawva.
simptomebi Tavs iCens maSin, roca mamakaci xvdeba lamaz qals, xolo Tu iZulebulia masTan kontaqti daamyaros, SeiZleba, gonebac ki dakargos, amitom misgan ukanmouxedavad garbis.
2. intimofobia _ intimuri siaxlovis SiSi qalTan, romelic seriozulad da mTeli arsebiT uyvars.intimofobia, arc Tu iSviaTad, seriozul fsiqoseqsualur paTologiaSi gadais.
3.gamofobia _ qorwinebis SiSi. sinamdvileSi am fibiiT mamakacTa umniSvnelo procenti itanjeba, magram didi nawili gamofobiis niRabs efareba da mas Tavis sasargeblod iyenebs.
4. penterafobia _ sidedris SiSi. gagecinebaT, magram aseTi fobia namdvilad arsebobs. mZime da ucnauri SemTxvevaa, magram am fobias fsiqologiaSi aucileblad cnoben.
Tanamedrove kvlevebi da statistika gvarwmunebs, rom mamakacebs yvelaze metad aSinebT xelmocarulobis SiSi, profesiaSi, sarecelze da zogadad cxovrebaSi.
qalTa mTavari fobiebia: martod darCena, Svilis dakargva, Tagvebis, virTxebisa da gvelebis SiSi. bavSvebs eSiniaT: sibnelis, saSiSi sizmrebis, dasjis da sxva aseTis, bevri maTgani Sepyrobilia AerofobiiT _ TviTmfrinaviT mgzavrobvis SiSiT. analogiuria statistika Cem mier Catarebul gamokiTxvaSi qalebsa da bavSvebs Soris.
sainteresoa is faqti, rom msoflio statistikaSi da Cem mier Catarebul gamokiTxvaSic aRsaniSnavia sikvdilisa da RmerTis SiSiT SepyrobilTa ricxvi.
yvelaze didi maxasiaTebeli sikvdilTan damokidebulebaSi aris SiSis grZnoba.
miwier gancdaTa Soris yvelaze saSineli sikvdilis SiSis grZnobaa, misi atana ufro mZimea, vidre siRaribe, avadmyofoba da sxva. samyaro, romelSic arsebobs Cveni fsiqika samganzomilebiania, adamianSi aris nivTieric, astraluric da mentaluric. haidegeris mixedviT adamiani sikvdilTan damokidebulebaSi ganicdis orgvar Sexamebas _ SiSs da Zrwolas. Haidegeris, cnobili fsiqologisa da fsiqiatris azriT, adamiani unda gamoeyos sikvdilis SiSiT aRvsil sazogadoebriv gancdas da unda ganaxorcielos simamacis aqti, radgan mis bunebas mudam aqvs swrafva Tavisuflebis gancdis da zedmeti emociebis gareSe unda Sexvdes sikvdils. es Cveni azriT iqneba fiqri RmerTze da miwier codvebze.
SiSi da imedi erTad arseboben, ar arsebobs maTi ganusazRvreli batonoba erTmaneTze, isini yovelTvis erTmaneTs avseben, saWiroa mxolod is, rom maT Soris arsebobdes wonasworoba da am wonasworobaze yovelTvis mets iwonides imedi. sikvdilis mosalodneli SiSi Semzaravia, magram ufro saSineli iqneboda imaze fiqri, rom Cven arasdros movkvdebiT, sikvdilTan uazro mtrobasa da siZulvils, masze zomieri mSvidi fiqri sjobia, vidre ukugdeba ciolkovski Tvlida, rom sikvdilis SiSis ganadgureba mxolod bunebis SecnobiT SeiZleba.
adamiani ver miaRwevs umaRles Tavisuflebas, Tu man ar gadalaxa sikvdilis SiSi, ubralod adamianma mSvidad unda Caxedos sikvdils TvalebSi, radgan masze damfrTxali fiqri ufro uaresia, vidre TviT sikvdili.
yovelTvis miiCneoda, rom bunebaSi ar arsebobs absoluturad uSiSari da amavdroulad fsiqikurad jansaRi adamiani. ubralod erTni swrafad axerxeben moerion silmokleobas da kritikul situaciaSi swrafad pouloben gamosavals.
SemCneuli iyo agreTve, rom simSvidis SenarCunebas eqstremalur garemoebaSi is adamianebi axerxeben, romlebic TavisgadarCenaze ki ar fiqroben, aramed zrunaven sxvebze, garSemomyofTa sicocxleze. aseTi adamianebi ki kacobriobis sul 10-20%-ia.
simamacis gamovlinebasTan dakavSirebuli SiSis gadalaxvis garda arsebobda sxvadasxva fobiebi, romlebsac TviT umamacesni atarebdnen.
petre I erTdroulad ramdenime fobiiT iyo Sepyrobili, erT-erTi maTgania ekofobia _ didi nagebobebisa da maRali Weris SiSi .amis gamo mis sacxovrebelSi specialurad ordonian Wers akeTebinebda, riTac sivrces amcirebda. napoleon bonapartes, safrangeTis imperatorsa da SearaRebuli jarebis liders, TeTri cxenebisa da katebis SiSi awuxebda. amis gamo mis TavlaSi TiTqmis verasdros SexvdebodiT TeTr cxens. napoleoni katebis SiSis mxriv gamonaklisi ar iyo. amave fobiiT iyo Sepyrobili: hitleri, musolini da iulius keisaric ki. rogorc vxedavT, aris am cxovelSi raRac iseTi mistiuri, rasac diqtatorebi da boroti geniebi ver eguebian. nikoloz gogols mudmivad awamebda cocxlad damarxvis SiSi. imave fobia awuxebda jorj vaSingtonsac. sikvdilis win man daibara garSemomyofni da pirobac CamoarTva, rom rodesac gardaicvleboda misi cxedari ori dRis ganmavlobaSi gareT daetovebinaT, raTa bolomde darwmunebuliyvnen mis gardacvalebaSi.
msaxiobi hovard hiuzi Sepyrobili iyo patofobiiT _ avad gaxdomis SiSiT da xandaxan saaTSi ramdenjerme izomavda temperaturas, wnevas da uamrav wamals ylapavda.
vudi aleni, yvelasaTvis cnobili reJisori, Zalian bevri fobiis matarebeli aRmoCnda.aqvs SedarebiT normaluri da gavrcelebuli fobiebi rogoricaa: simaRlis SiSi, daxuruli sivrcis SiSi, mwerebis SiSi da a.S. aseve aqvs ucnauri fobiebi: naTeli ferebis SiSi, cxovelebis SiSi, aseve eSinia liftis, araqisis karaqis sasaze mikrobis da a.S.
riCard niqsons, aSS-s 34-e prezidents, saocari SiSi hqonda saavadmyofoebis, Tumca mainc moaxerxa misi gadalaxva. roca janmrTelobis problema Seeqmna daarwmunes, rom Tu ar wavidoda aucileblad gardaicvleboda.
zigmud froidi _udidesi fsiqoanalitikosi, fsiqiatri, romelmac uamravi msoflio donis naSromi Seqmna. Tqven warmoidgineT ,,fsiqologiis mamasac” ki hqonda fobiebi da Tan sakmaod ucnauri: tyviisa da gvimrebis. Tu, saidan Camouyalibda mas aseTi saxis SiSebi Zneli gasarkvevia, magram misi nacnobebi da axlobebi yovelTvis aRniSnavdnen, rom igi arasodes ar miirTmevda gvimras.
nikola tesla, romelsac udidesi wvlili miuZRvis eleqtormagnitizmisa da eloqtroobis ganviTarebaSi, ver itanda mikrobebs, ris gamoc igi yovelTvis cdilobda Tavi aeridebina xelis CamorTmevas da dReSi uamravjer ibanda xelebs.
misi meore ucnauri fobia gaxldaT Zvirfasi samkaulebis SiSi, igi gansakuTrebiT ver itanda margalits.
cnobili rusi poeti vladimer maiakovskis hqonda disofobia _ SiSi garkveul nivTebTan Sexebisa da es misi axloblebisa da ojaxiswevrebisaTvisac Semawuxebeli iyo (igulisxmeba basri sagnebi).
sainteresoa albaT rogor SeiZleba fobiebisagan Tavis daRweva. socio da agorofobiebiT Sepyrobilni xSirad mimarTaven TviTmkurnalobas, cdiloben sakuTari ZaliT moerion problemas, rac fsiqologTa azriT kategoriulad akrZalulia. isisni Tvlian, rom aucilebelia eqimTan viziti, radgan rac ufro xangrZlivad avadmyofobs adamiani da ar iRebs Sesabamis daxmarebas, miT naklebia misi gamojanmrTelebis Sansi. medikamentebTan erTad efeqturia garkveuli mizanmimarTuli meTodebi. gTavazobT ramdenime meTods SiSis dasaZlevad:
1.SecvaleT uaryofiti fiqrebi dadebiTiT. ecadeT gadaerTod ufro siamovnebaze; 2. SexedeT SiSs pirdapir TvalebSi. davuSvaT, rom Tqveni fobiaa oboba. Tavdapirvelad sxva adamianis TandaswrebiT uyureT daxatul obobas TvalebSi, amis gadalaxvis Semdeg mieCveT ukve mkvdari obobis yurebas, Semdeg _ cocxalis yurebasac. amis mere ki ukve xelSic daiWireT; 3. SeecadeT Tqveni SiSi qulebiT gazomoT 0-dan 10-mde. aRmoaCenT, rom misi simwvave ar aris mdgradi. aRwereT da daafiqsireT is fiqrebi da moqmedebebi, romlebmac Seuwyo xeli qulebis momatebas da daklebas; 4. SeecadeT ,,vardisferi” saTvaliT uyuroT; 5. moerideT konfliqts da konfliqtur situaciebs; 6. maqsimalurad dawviT gamoyofili adrenalini, romelic SiSis Setevis dros organizmSi Warbi raodenobiT gamomuSavdeba, am dros nu ecdebiT mSvidad yofnas, modunebas, piriqiT, imoZraveT, SeasruleT fizikuri varjiSebi, raTa am gziT moxdes gamoyofili adrenalinis dawva.
rogorc darwmundiT, SiSis grZnoba yvela adamianisaTvis aris nacnobi. arc samarcxvinoa da arc saSiSi is faqti, Tu Tqven raime fobiiT xarT Sepyrobili. gaixseneT cnobil adamianTa fobiebi, romlebmac samyaro Secvales da darwmundebiT, rom es grZnoba warmatebas srulebiTac ar uSlis xels. gaxsovdeT, rom TviT ,,fsiqologiis mamac’’ ki uamravi fobiiT iyo Sepyrobili. rac mTavaria, misgan gaTavisufleba yvela adamians SeuZlia.
4 არა ფსიქოლოგიური სახის გარემოებები
5 იხილეთ აგრეთვე
გავრცელება [რედაქტირება]
ფობიები (თავისი კლინიკური მნიშვნელობით) შიშით გამოწვეული დარღვევების (პაიკური დარღვევა, პოსტ-ტრავმული შიში და სხვ.) ყველაზე ხშირი ფორმაა. ამერიკული კვლევის მიხედვით, სხვადასხვა ფობიით შეპყრობილი 8.7%-დან 18.1%-მდე ამერიკელია. მეტიც, აღმოჩნდა რომ ფობიები ყველა ასაკობრივი ჯგუფის ქალებში ყველაზე გავრცელებული სულიერი ავადმყოფობაა ,ხოლო 25-წლის ზევით მამაკაცებში რიგით მეორე.
მიზეზები [რედაქტირება]
საზოგადოდ აღიარებულია, რომ ფობიებს განაპირობებენ გარეგანი მოვლენები და შინაგანი მიმართებები ამა თუ იმ მოვლენებსა თუ საგნებთან. თუმცა, ისეთი ფობიები, როგორებიცაა მაგალითად, არკანოფობია (ობობის შიში) და ოფიდიოფობია (გველების შიში) ევოლუციისთვის დამახასიათებელი თავისებურებაა, რამაც გარკვეული არსებების მიმართ ადამიანების შიში განაპირობა, რომელთაც რაიმე ზიანის მიყენება შეეძლოთ. თავის ცნობილ ექსპერიმენტში მარტინ ზელიგმანმა ყვავილებისა და გველების ფობიების დადგენის კლასიკური მეთოდი გამოიყენა. ექსპერიმენტის შედეგმა აჩვენა, რომ გველის სურათის ხილვა გაცილებით უფრო ადვილად იწვევდა უარყოფით განცდას, ვიდრე ყვავილის. ამიტომაც, მეცნიერი მივიდა დასკვნამდე, რომ ზოგიერთი ობიექტში იმთავითვე იგულისხმება გენეტიკური წინასწარი განწყობა, რაც შიშთან იგივდება. ზოგიერთი სპეციფიკური ფობია შეიძლება სათავეს იღებდნენ გამომწვევი მოვლენიდან წარსულში, ტრავმატული გამოცდილების შედეგად. სოციალურ ფობიებსა და აგორაფობიას გაცილებით რთული გამომწვევი მიზეზები აქვს, რომელთა დადგენა ამ ეტაპზე ბოლომდე ვერ ხერხდება. აღიარებულია, რომ მემკვიდრეობა, გენეტიკა და ტვინის ემოციური წყობა ცხოვრებისეულ ემოციებთან ერთად, მნიშვნელოვან როლს ასრულებს შიშით გამოწვეული დარღვევებისა და ფობიების განვითარებაში.
კლინიკური ფობიები [რედაქტირება]
ფსიქოლოგების და ფსიქიატრების უმეტესობა ფობიების დიდ ნაწილს სამ კატეგორიად ყოფს:
სოციოფობიები — შიშები, რომლებიც სხვა ადამიანს ან სოციალურ სიტუაციებს მოიცავენ, მაგალითად სცენაზე გამოსვლის შიში, ან სხვების მზერის შიში — მაგალითად, საზოგადოებრივ ადგილას ჭამა. სოციოფობიები თავის მხრივ, ასე იყოფიან:
ძირითადი სოციოფობია, აგრეთვე ცნობილი როგორც საზოგადოების შიშით გამოწვეული დარღვევა, და
სპეციფიკური სოციოფობია, რომელისადმი შიშიც კონკრეტულ სიტუაციაზეა დამოკიდებული. სიმპტომებს შორის შეიძლება იყოს ფიზიკური პრობლემები ფსიქოსომატური გამოვლინებებითაც. მაგალითად, მას, ვისაც საზოგადოებრივ ადგილებში მოშარდვის შიში აწუხებს, არ შეუძლია მოშარდვა ისეთ ადგილას, სადაც ის სრულიად განმარტოებით არ იქნება.
სპეციფიკური ფობიები — შიში, რომელიც ერთი კონკრეტული გამაღიზიანებლითაა გამოწვეული — მაგალითად, ობობა, ძაღლი, ლიფტი, ფრენა, დაავადება და ა. შ.
აგორაფობია — სახლის ან ნაცნობი „უსაფრთხო“ ადგილის დატოვების შიში. აგორაფობია ერთადერთია, რომელიც რეგულარულ მკურნალობას მოითხოვს.
ფობიები სიმწვავის მიხედვით განსხვავდება. ზოგიერთ ადამიანს მარტივად შეუძლია თავი აარიდოს შიშის საგანს და შედარებით გულგრილად შეხედოს ამ საკითხს. სხვები სრულ პანიკაში ვარდებიან და საკუთარ თავზე კონტროლს კარგავენ. ადამიანთა უმრავლესობას ესმის, რომ მათი შიში ირაციონალურია, მაგრამ მათი თავდაპირველი პანიკური რეაქციის დაძლევა არ შეუძლიათ.
მკურნალობა [რედაქტირება]
ზოგიერთი თერაპევტი ვირტუალური რეალობის ან გამოსახულებითი ვარჯიშების მეთოდს მიმართავს, რომ შიშის ობიექტის მიმართ პაციენტს შიში გაუნელდეს. ესენი შიშისგან გათავისუფლების სისტემური თერაპიის სემადგენელი ნაწილებია.
გაცნობიერებული ქცევის თერაპია შეიძლება სასარგებლო აღმოჩნდეს. ის საშუალებას აძლევს პაციენტს, რომ გააცნობიეროს ნეგატიური აზრების ციკლი და ამ აზრების გარდაქმნის გზები დასახოს. ამ მეთოდს ჯგუფური მკურნალობისთვისაც მიმართავენ. შიშისგან თანდათანობითი გათავისუფლებისა და გქთ-ს მეთოდები ხშირად წარმატებულია და გულისხმობს, რომ პაციენტმა √ ხანგრძლივი მცდელობის შემდეგ დისკომფორტი დაძლიოს.
შიშის და დეპრესიის საწინააღმდეგო მედიკამენტები ხშირ შემთხვევაში შეიძლება ეფექტური აღმოჩნდეს. შეიძლება ხანმოკლე პერიოდით პაციენტს ბენზოდიაზეპინი გამოუწერონ.
ამგვარი მკურნალობის საშუალებები სხვა მეთოდებს როდი გამორიცხავს. ხშირად თერაპევტი ერთდროულად რამდენიმე საშუალებას მიმართავს.
არა ფსიქოლოგიური სახის გარემოებები [რედაქტირება]
სიტყვა „ფობია“ შეიძლება აღნიშნავდეს შიშისგან განსხვავებულ გარემოებებს. მაგალითად, მართალია ჰიდროფობია წყლის შიშს აღნიშნავს, მაგრამ ის ასევე შეიძლება რაიმე ავადმყოფობის დროს, წყლის დალევის შეუძლებლობასაც დაერქვას. შეიძლება იმ შემთხვევაშიც გამოიყენებოდეს, როდესაც ქიმიური შენაერთი არ იხსნება წყალთან.
შესაბამისად, სიტყვა ფოტოფობია შეიძლება გამოიყენებოდეს ფიზიკური უკმაყოფილების აღსანიშნავად (მაგ., თვალის ანთების ან გუგების გაფართოების დროს სინათლის მიმართ გაღიზიანება) და არა აუცილებლად სინათლის შიშის განსასაზღვრად.
ცნებები, რომლებიც ზიზღს ან კლასობრივ დისკრიმინაციას გამოხატავენ
ზოგიერთი ტერნმინი, რომელსაც სუფიქსი „-ფობია“ ერთვის, პირველ რიგში, ადამიანების ან სხვა ობიექტების ამა თუ იმ კატეგორიის მიმართ ნეგატიურ დამოკიდებულებას გამოხატავენ და სამედიცინო ტერმინის ანალოგიით გამოიყენება. როგორც წესი, ამგვარი „ფობიებს“ განმარტავენ, როგორც შიშს, ზიზღს, უკმაყოფილებას, დისკრიმინაციას ან მტრულ დამოკიდებულებას „ფობიის“ საგნის მიმართ. ხშირ შემთხვევაში, ამგვარი დამოკიდებულება ეფუძნება წინასწარ ჩამოყალიბებულ უარყოფით შეხედულებას და ზოგადად ქსენოფობიის კონკრეტული სახეა.
კლასობრივი დისკრიმინაცია ყოველთვის ფობიას როდი გულისხმობს, სამედიცინო თვალსაზრისით, რადგანაც ითვლება, რომ ისინი მხოლოდ სხვა ფსიქოლოგიური პრობლემის სიმპტომები ან უცოდინარობის შედეგი, ან პოლიტიკური და სოციალური მრწამსითაა გამოწვეული. სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, სამედიცინო ფობიებისგან განსხვავებით, რომლებიც, როგორც წესი, ძლიერ შიშთან ასოცირდება, კლასობრივი დისკრიმინაცია ხშირად სოციალური ურთიერთობებიდან მომდინარეობს.
მაგალითად:
ეფებოფობია — ახალგაზრდების ან მოზარდების შიში
ჰომოფობია — ჰომოსექსუალების მიმართ შიში და ზიზღი. ხშირად ამ ტერმინს ჰომოსექსუალიზმის ზნეობრივი თვალსაზრისით გაკიცხვის მიზნით იყენებენ.
ისლამოფობია — მუსლიმების ზიზღი.
ქსენოფობია — უცხოელების ან რაიმე უცხოს მიმართ შიში. ამ ტერმინს ხშირად მიმართავენ ნაციონალისტური პოლიტიკური მრწამსის ან მოძრაობის აღსანიშნავად.
